در مقالات قبلی انتشارات آلند دست ورزی را یک مهارت پایه ای از بدو تولد معرفی کردیم و بررسی کردیم این مهارت در آینده و پیشرفت کودک تأثیر به سزایی دارد. دست ورزی جزء مهارت هایی است که نه تنها در کودکان بلکه در بزرگسالان نیز بسیار پر اهمیت است. به همین دلیل همواره افراد برای خود و فرزندانشان به دنبال افزایش این مهارت هستند. چه در کودکان و چه در بزرگسالان تمرین های دست ورزی که همراه با بازی و سرگرمی است تاثیرگذاری بیشتری دارد. بازی های دست ورزی خصوصاً در کودکان پر اهمیت تر است زیرا کودک در حین بازی است که می تواند دست ورزی را تمرین کند. در این مقاله قصد داریم بازی هایی تقویت دست ورزی را معرفی کنیم و بررسی کنیم این بازی ها چه تأثیری بر مهارت های کودک دارد.
خمیر بازی و گل بازی
یکی از ابزارهای بازی جذاب و پر طرفدار برای کودکان گل بازی و خمیر بازی است. گل بازی جزء بازی هایی است که در خانه خیلی قابلیت انجام ندارد اما خمیر بازی هم در خانه و هم در مهد ها و مدرسه قابل استفاده بوده و در تقویت مهارت های کودک بسیار تأثیر گذار است.
خمیر بازی در وهله اول می تواند به تقویت عضلات دست کمک کند و کودکانی که وقت بیشتری برای خمیر بازی صرف می کنند از انگشتان و مچ دست قوی تری برخوردار هستند. برای خمیر بازی کودک در ابتدا خمیر را مالش می دهد و آن را مسطح می کند، که خود این عمل به تقویت دستانش کمک می کند. زمانی که کودک سعی می کند تا چیزی بسازد از قوه تخیل خود استفاده می کند و به تقویت حافظه و قدرت تفکر کودک کمک می شود. از طرفی دیگر زمان ساختن هر شی‌ء انگشتان کودک سعی می کند به ظریف ترین حالت ممکن خمیر را شکل دهد که تمامی این اتفاقات به مهارت دست ورزی کودک کمک کرده و آن را ارتقاء می دهد. زمانی که کودک یک شی‌ء را می سازد حس قدرتمندی و اعتماد به نفس نیز در آن افزایش پیدا کرده و به روحیه کودک نیز این بازی کمک می کند.
والدین و مربیان باید به یاد داشته باشند که این بازی گاهی برای کودک کسل کننده می شود و این افراد می توانند با مداخله و کمک به کودک نحوه بازی و سرگرمی با آن را به کودک آموزش دهند. اما مداخله بیش از حد می تواند قوه تخیل کودک را تحریک نکند.
پازل ها
پازل بازی سرگرم کننده و بسیار تأثیر گذار در تمامی مهارت های کودک است. پازل ها در ابتدا به تیز بینی، قدرت تفکر و حافظه کودک کمک می کنند. از آن جایی که پازل ها قطعات ریزی هستند تنها با جا به جایی و سعی در جایگذاری آن ها می توانند در تقویت حرکات ظریف دست تأثیر گذار باشند و از این جهت به دست ورزی کودک کمک کنند.
از طرفی دیگر چون پازل جزء بازهایی است که نیاز به دقت در نگاه کردن و برداشتن قطعات دارد به هماهنگی بین عضلات دست و چشم نیز کمک کرده و از این جهت نیز می تواند در تقویت دست ورزی اثر گذار باشد. پازل ها در بازی کودکان می تواند جزء بازی های سخت به حساب بیاید و نیاز به کمک والدین داشته باشد به همین دلیل والدین باید دقت داشته باشند تا پازل را متناسب با سن کودک تهیه کنند. در بزرگسالان نیز پازل جزء بازی های سرگرم کننده و پر طرفدار به حساب می آید و همین تأثیراتی که در کودکان دارد را در بزرگسالان نیز دارد. اما در بزرگسالان چون قطعات پازل ریز تر و تعدادش بیشتر می شود می تواند در دست ورزی بزرگسال اثر گذار تر باشد.
کار با قیچی های مخصوص کودک
قیچی جزء ابزارهایی است که برای هر سنی از کودکان مناسب نیست و می تواند برای آن ها خطرناک باشد اما در حضور والدین و یا در مهد های کودک و در حضور مربی از قیچی های مخصوص کودک برای تقویت مهارت دست ورزی استفاده می شوند. برای کار با قیچی می توان از مجلات و روزنامه های قدیمی استفاده نمود و به کودک پیشنهاد داد تا عکس های مورد علاقه خود را از آن ها جدا کند و یا با استفاده از این کاغذ ها طرح و یا شکلی را برش بزنند و تصویری بسازند.
کار با قیچی برای کودکان هم می تواند در تقویت عضلات دست و انگشتان اثرگذار باشد و هم می تواند سبب هماهنگی عصب و عضلات دست شود. این کار در قوه تفکر و افزایش خلاقیت کودک نیز بسیار اثر گذار است.
نقاشی
نقاشی یکی از بازی ها و مهارت هایی است که می تواند از جهات زیادی به مهارت های کودک کمک کند. از آن جایی که نقاشی به صورت یک بازی پرطرفدار برای همه کودکان است می توان جزء مهمترین بازی های و سرگرمی ها برای کودک شناخته می شود.
نقاشی از قسمت های مختلفی تشکیل شده است طراحی، رنگ آمیزی، سیاه قلم و … هر یک از این قسمت ها می تواند برای کودک جذاب باشد و کودک تنها در یک بخش از آن فعالیت داشته باشد. به طور کلی هر یک از این بخش ها می تواند به طور جداگانه استعدادهای کودک را نشان دهد و باعث ایجاد عواطف مختلف شادی، خلاقیت، خوشی و سرزندگی شود.
اما تأثیر نقاشی در دست ورزی چه در کودکان و چه در بزرگسالان بسیار زیاد است. همین در ابتدای کار لمس مداد و استفاده از انگشتان در گرفتن و استفاده از مداد در تقویت عضلات دست و انگشتان تاثیرگذار بوده و مهارت دست ورزی را افزایش می دهد. ظرافت در طراحی و دقت در رنگ آمیزی هر یک می تواند مهارت انگشتان دست را تقویت کند و به مرور زمان دست ورزی را بیش از پیش تقویت نماید.
نقاشی برای اینکه بتواند در دست ورزی کودک اثر بیشتری داشته باشد بهتر است از سن دو سالگی شروع شود. یعنی والدین ابزارهای نقاشی را از سن دو سالگی برای کودک فراهم کنند و بدون دخالت در آن به کودک آزادی عمل دهند تا با خط خطی نقاشی کردن و رنگ آمیزی کردن را آغاز کند.
نه تنها نقاشی با مداد، بلکه استفاده از دیگر ابزارهای نقاشی مانند مداد شمعی، گچ، قلم مو، رنگ های انگشتی، آب رنگ، گواش، ذغال و حتی دفتر های رنگ آمیزی نیز همه و همه در تقویت مهارت دست ورزی کودکان و بزرگسالان بسیار تاثیرگذار هستند.
نقاشی نیز مانند هر بازی دیگری چون نیاز به نگاه کردن و دقت بالای چشم دارد هم در تیز بینی اثر گذار است و سبب تقویت عضلات چشم می شود و هم در هماهنگی بین عصب و عضله چشم و دست اثر بسزایی دارد.
لگو و بلوک های ساختنی
یکی از راه های افزایش مهارت دست ورزی را برداشتن قطعات ریز معرفی کردیم و یکی از بازی هایی که به مقدار زیادی دارای قطعات ریز و مختلف است لگو و بلوک های ساختنی است. این بازی نیز مانند پازل جزء بازی های فکری به حساب می آید که شاید کمتر کسی فکر کند که می تواند در دست ورزی اثر گذار باشد. اما لازم است بیان کنیم که این بازی به دلیل ابزار ریزی که دارد در ابتدا سبب تقویت انگشتان دست می شود و از طرف دیگر چون اتصال آن ها نیاز به فشار و استفاده از قدرت دست دارد عضلات دست را تقویت می کند. زمانی که کودک یک ساختمان و یا شی‌ء را با لگو ساخت، مجدد می تواند این اجزاء را از هم جدا کند و شی ای دیگر بسازد، همین جدا کردن اجزا نیز نیاز به قدرت بیشتر و کشیدن دارد که بیش از ساختن به دست ورزی کودک کمک می کند.
لگوها و بلوک های ساختنی نیز مانند دیگر بازی های فکری در حافظه، قوه تخیل و هوش کودک اثر گذار هستند و چون برای ساختن نیاز به قدرت بینایی و دقت بالا دارد در تقویت چشم و تیز بینی نیز اثر گذار است.
لگوها نیز مانند پازل ها دارای رده بندی سنی هستند از کودکان تا بزرگسالان دارای طرفداران بسیاری هستند به همین دلیل توصیه می شود هنگام خرید آن ها حتماً به رده سنی آن توجه کنید.
بازی با ابزار ها
برخی از بازی هایی در بازار موجود هستند که مربوط به مشاغل مختلف هستند یکی از این بازی ها، بازی با پیچ و مهره های پلاستیکی و چوبی، پیچ گوشتی و مهره های مختلف است. هر یک از این بازی ها علاوه بر اینکه یک مهارت را به کودک معرفی می کنند با تقویت عضلات دست و تقویت انگشتان، می توانند در دست ورزی کودک نیز بسیار تأثیر گذار باشند. حتی نخ کردن مهره ها و پایه اشکال مونته سوری نیز می توانند جزء این گروه از بازی ها دسته بندی شوند و در دست ورزی و افزایش مهارت کودک اثر گذار باشند. ابزارهای ساخت و ساز مثل انواع آچار، پیچ گوشتی، اره و چکش می تواند باعث تقویت عضلات دست کودکان شود و مهارت های ظریف دست را بهبود ببخشند. این بازی ها علاوه بر اینکه دست کودک را تقویت می کنند بیش از دیگر بازی ها با مچ کودک در ارتباط هستند و می توانند در تقویت مچ اثر زیادی داشته باشند.
شن بازی
شن بازی برای هر کودکی بازی مهیج، سرگرم کننده و بسیار پر طرفدار به حساب می آید. این بازی نه تنها برای کودکان بلکه برای بزرگسالان نیز هم بازی نوستالژیک به حساب می آید و هم بسیار جذاب و سرگرم کننده. شاید در سواحل دریا بسیار دیده باشید والدینی که همراه با کودکان خود مشغول شن بازی هستند و از بازی کردن لذت می برند.
شن بازی جزء بازی هایی است که نیاز به مکان و فضای مخصوص بازی دارد و امکان انجام آن در هر جایی فراهم نیست. معمولاً در مهد های کودک و پیش دبستان ها فضایی مخصوص به شن بازی اختصاص می دهند تا کودکان بتوانند از آن استفاده کنند. شن بازی علاوه بر فضا نیاز به قالب ها و ابزار های مختلفی دارد تا بتواند به مقدار زیادی در دست ورزی اثر گذار باشد. بازی کردن با شن و پر و خالی کردن قالب های شن، یافتن اشیای پنهان شده لا به لای شن ها و حفر تونل در زیر شن ها می تواند حرکات ظریف دست کودکان را توسعه دهد. این بازی ها نه تنها مهارت دست ورزی را در کودکان تقویت می کند بلکه می تواند یک بازی آرامش بخش و کنترل کننده ی هیجان باشد.
در آخر
باید بیان کنیم که این ها تنها برخی از بازی های پر طرفدار و تاثیرگذار در افزایش مهارت دست ورزی در کودکان هستند و تمام این فعالیت ها برای ایجاد مهارت های پایه بسیار قوی هستند و به کودک اجازه می دهند در هنگام کار با دست هایش افکار و تخیلات خود را بیان کند و با آن ها ارتباط برقرار کند.