اگر بخواهیم کتاب کودک را تعریف کنیم، کتاب کودک یعنی نوشته‌هایی که در آن حس و حال کودکانه حاکم باشد، به زبان و نثری مناسب سطح سواد کودکان نوشته شده و معمولاً همراه با تصاویر است. کتاب کودک نیمه‌ی دوم سده‌ی هجدهم میلادی در جهان پدید آمده است و از آن زمان تا کنون برای سنین کودکی به صورت جداگانه و ویژه کتبی با موضوعات مختلف نوشته می شود.
اما در این مقاله می خواهیم بررسی کنیم که کتاب کودک چه اهمیتی دارد و هدف از نوشتن کتاب برای کودکان چیست؟
اولین هدف از نوشتن کتاب برای کودکان را کتابخوان کردن کودک عنوان می‌کنند. فکر می‌کنم کمتر کسی وجود داشته باشد که از مزیت‌ها و تأثیر کتاب بر زندگی و سرنوشت کودک و جامعه مطلع نباشد. هدف از نوشتن کتاب مخصوص به کودکان با توجه به رده سنی و علایقشان ایجاد عادت مطالعه در کودک و علاقه‌مند کردن او به کتاب است. کتاب خواندن کودک سن و زمان ندارد و هیچ‌وقت برای سوق دادن کودکان به سوی کتاب زود نیست. این موضوع که کودکان زیر ۷ سال توانایی خواندن و نوشتن ندارند دلیل بر این نمی‌شود که جامعه از اهمیت مطالعه برای آنان غافل شود. این امر به قدری اهمیت دارد که میزان پیشرفت یک جامعه را سرانه مطالعه آن جامعه می‌دانند.
یکی دیگر از اهداف نوشتن کتاب برای کودکان را ایجاد پیوند کودک با والدین در نظر گرفته‌اند. کودک با مطالعه و کتابخوانی می‌تواند راه‌های ارتباطی با دیگران را فرا گیرد و این تعامل را با والدین خود آغاز می‌کند. زمانی که والدین برای کودک کتاب می‌خوانند به نوعی با او در تعامل هستند و این آغاز ارتباط کودک با دیگران به واسطه کتاب است.
یکی دیگر از اهداف نوشتن کتاب برای کودک فراهم کردن تفریحی سالم و مفید برای پر کردن اوقات فراغت کودک است. کتاب تفریحی سرگرم کننده و بسیار آموزنده برای کودکان در سنین مختلف است که سبب بازداشتن او از سرگرمی های نامناسب می شود. حتی برخی از کتاب ها با ویژگی هایی که دارند می توانند بیش از یک کتاب کودک را سرگرم کنند مانند کتاب های اسباب بازی.
یکی دیگر از اهداف نوشتن کتاب برای کودکان به حداقل رساندن زمان تلویزیون دیدن و استفاده از ابزار دیجیتال است. استفاده از تبلت، موبایل، لپ‌تاپ، تماشای تلویزیون و دیگر مانیتورها کاری منفعلانه و یک‌طرفه برای کودک است. به همین دلیل، پزشکان و روانشناسان کودک توصیه می‌کنند به کودکان زیر ۳ سال اجازه تماشای تلویزیون یا بازی با اپلیکشین‌ها و بازی‌های دیجیتال را ندهید.
آن‌ها همچنین به والدین تأکید می‌کنند که زمان تماشای رسانه‌ها و کار با نمایشگرها برای بچه‌های بین دو تا پنج سال را به فقط یک ساعت در روز محدود کنند و بعد از آن هم همچنان به شکل پایداری محدودیت‌هایی برای زمان تماشای نمایشگرها ایجاد کنند.
کتاب‌های دیجیتال، چه کتاب‌های الکترونیکی ساده و چه اپلیکشین‌های تعاملی کتاب داستان می‌توانند یک سرگرمی گه گاه باشند، اما آن‌ها هم برای کودکان و هم بزرگسالان حواس‌پرتی ایجاد می‌کنند. محققان دریافته‌اند که والدین و فرزندان هنگام خواندن یا شنیدن کتاب الکترونیکی سؤالات کمتری می‌پرسند و کودکان مشکل بیشتری در دنبال کردن داستان دارند. پس بهترین کار این است که والدین و کودک به خواندن و استفاده از کتاب‌های کاغذی پایبند بمانند. کودکان از طریق تعامل با دیگران بهتر یاد می‌گیرند.کتاب خواندن با کودک و انجام سایر فعالیت‌های تعاملی و بدون چارچوب مؤثرترین راه برای رشد دادن مهارت‌های استدلالی کودکان است و به او می‌آموزد که خلاقانه فکر کند.
یکی از اهداف نوشتن کتاب برای کودکان را تربیت غیر مستقیم کودک دانسته اند. بسیاری از مشاوران کودک معتقدند که تربیت و تعلیم غیر مستقیم تأثیری دو چندان و بیشتر از آموزش و تربیت های مستقیم بر کودکان داد. یکی از روش های تربیتی غیر مستقیم آموزش با کتاب است این روش تربیتی غیرمستقیم به مراتب اثرش بیشتر است. تربیت غیر مستقیم به کمک کتاب یکی از کارکردهای مهم ادبیات است. یعنی نویسنده به کمک ادبیات و رشته های مختلف آن مانند ادبیات داستانی سعی می کند تا مفاهیم و ارزش های اخلاقی مانند صداقت، شجاعت و … را به کودک آموزش دهد و به او نشان دهد که دروغ و دیگر صفات نامناسب می تواند نتیجه بدی به همراه داشته باشد.
یکی دیگر از اهداف نوشتن کتاب های کودکان، وجود محتوای مناسب کودک است. کتاب های کودک را با قالب و محتوای مناسب کودک می نویسند تا کودک هم ارتباط بهتری با کتاب برقرار کند و هم مفاهیم کتاب راحت تر به کودک منتقل شود. این موضوع به قدری اهمیت دارد که شاخه ای از ادبیات شکل گرفته است که به ادبیات کودک معروف است و در آن باید ها و نبایدهایی برای نویسندگی و تألیف کتاب کودک تعریف شده است.
یکی دیگر از اهداف نوشتن کتاب برای کودکان را کشف استعداد کودک و رشد استعدادهای کودک در نظر گرفته اند. کودکان سرمایه های یک جامعه هستند و این کودکان هستند که آینده یک جامعه را تضمین می کنند. هر چه استعداد ها و علایق کودک زودتر شناسایی شود اهداف و روش های آموزشی که برای کودک در نظر گرفته می شود، متناسب با همین استعداد ها بوده و آینده و موفقیت کودک زودتر تضمین می شود. دوران کودکی، بهترین سن برای کشف و پرورش استعدادهای هر فردی است و روانشناسان این سنین را، سنین طلایی برای این کار می دانند. به همین دلیل والدین و مسئولان مدرسه حتماً باید به دنبال این مسائل باشند و هر چه زودتر استعدادهای نهفته کودکان را پیدا کنند. کتاب های مختلفی که کودک مطالعه می کند و موضوعات مختلفی که به آن علاقه نشان می دهد یکی از راه هایی هستند که می تواند علاقه و استعداد کودک را نشان دهد. در این زمان است که والدین و مسئولین مدرسه می توانند با انتخاب کتاب هایی با موضوعات مورد علاقه و استعداد کودک به رشد هر چه بیشتر استعداد کودک کمک کنند.
یکی دیگر از اهداف، آماده کردن جامعه برای آینده بلند مدت کودک است. خانواده، تنها جامعه‌ای است که کودک از زمان تولد در آن زندگی می‌کند. این جامعه برای کودک امن است و کودک افراد این جامعه را می‌شناسد. کودک در خانواده احساس امنیت دارد، نیازهایش برآورده می‌شود، دیگران را دوست دارد و دوست داشته می‌شود. اما در جامعه‌ی بزرگ‌تر، شرایط متفاوت‌تر است. ورود به مهدکودک یا مدرسه اولین تجربه‌ی کودک در جامعه‌ی بزرگ‌تر است. افراد ناآشنا، محیط ناشناس و تحت حمایت کامل نبودن در این جامعه، برای کودک سخت و گاهی ترسناک است. همچنین تغییر محل سکونت، مهاجرت به شهر یا کشوری دیگر، هم می‌تواند مشکلات مشابهی را برای کودکان به وجود بیاورد. ورود به محیط جدید، از دست دادن دوستان و آشنایان و ارتباط با افراد غریبه برای کودکان آسان نیست. در نتیجه برای ورود کودکان به جامعه، باید مهارت‌هایی را به آن‌ها آموزش داد تا بتوانند در محیط جدید با دیگران ارتباط برقرار کنند، دوست پیدا کنند و احساس امنیت کنند. کتاب می تواند یک دوست و آموزگار دقیق برای کودک در چنین شرایطی باشد.
یکی دیگر از اهداف نوشتن کتاب کودک برقراری رابطه‌ی عاطفی با کودک است. این ارتباط عاطفی را می توان در چند جهت بررسی کرد. یکی از این جهات ارتباط عاطفی با والدین است. کودکان زمانی که با والدین خود به مطالعه می پردازند احساس امنیت بیشتری کرده و با والدین خود ارتباط عاطفی بهتری برقرار می کنند که در ابتدای مقاله به آن پرداخته ایم. وجه دیگر ارتباط عاطفی زمانی است که کودک از بستر خانواده جدا می شود در مهد کودک و یا مدرسه با هم سن و سال های خود ارتباط برقرار می کند و یا در محیط مدرسه با بزرگسالانی چون معلم، مدیر و ناظم ارتباط برقرار می کند. یکی از اهداف کتاب را در اینجا می توانیم آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودک بدانیم.
یکی دیگر از اهداف نوشتن برای کودکان را کتاب درمانی معرفی کرده اند. کتاب درمانی یا بیبلیوتراپی یکی از شیوه‌های درمانی است که با استفاده از “فن کتاب خواندن” انجام می‌شود. کودکان هنگام استفاده از کتاب، سه فرآیند را تجربه می‌کنند: همانند سازی، درگیر شدن احساسات و یافتن راه حل مناسب. این روش درمان اگر به درستی انجام گیرد، مزیت های بسیاری را به همراه دارد، از جمله تخلیه‌ی احساسات، همانند سازی کودک با شخصیت داستان، فعال شدن تخیل کودک، تجربه‌ی لحظه‌های شاد و تقویت تفکر مثبت. کتاب درمانی راهی مناسب برای کاهش فشار های روحی و جسمی است که استفاده از آن در موارد ویژه پیشنهاد می‌شود.
یکی دیگر از اهداف نوشتن کتاب های کودکان تکمیل خلأ‌های کتب درسی است، چراکه کتب درسی هرگز برای رشد همه جانبه کودک کافی نیستند. آشنا کردن کودک با مسائلی که مورد نیاز او است نیز بسیار ضروری است. این موضوع به قدر اهمیت دارد که حتی برای بچه چندماهه کتاب وجود دارد. حتی کتاب‌های حمامی که پلاستیکی است و عکس دارد و چند کلمه روی آن نوشته شده است و بچه به چشم اسباب بازی به آن نگاه می‌کند.