تصویر سازی کتاب کودک به بحث کوچک با چند نکته ساده نیست، در زمینه ی ادبیات کودک یکی از گسترده ترین بخش ها تصویر سازی کتاب است. عوامل زیادی در تصویر سازی کتاب کودک تأثیرگذار هستند: مقطع سنی، سلیقه مخاطب، دانش داستان سرایی، مهارت در تصویر سازی و … .
در تمامی مراحل تصویر سازی کتاب کودک باید همواره مخاطب و سلیقه آن در نظر گرفته شود، زیرا هم طرح کتاب و هم رنگ آمیزی طرح بر اساس سن مخاطب و سلیقه آن تعیین می گردد. به بیان ساده تر طراح و یا تصویرگر در تمامی مراحل تصویر سازی باید خود را جای مخاطب قرار دهد و کتاب را از نگاه آن ببیند. برای مثال اگر کتاب قرار است برای خردسالان طراحی شود باید تصاویری ساده تر و بدون پیچیدگی طراحی شود از طرفی دیگر باید با رنگ های تند و بسیار شاد رنگ آمیزی شود. زیرا خردسالان اغلب توانایی خواندن نداشته و مفهوم اصلی داستان را از تصاویر متوجه می شوند در نتیجه تصویرگری کتاب باید ساده بدون ابهام و هیچ پیچیدگی باشد.
رنگ آمیزی در تصویر سازی کتاب کودک
هر چه رنگ آمیزی تصویر سازی کتاب کودک با دقت بیشتر انجام شود، تأثیر گذاری طرح نیز افزایش پیدا می کند. رنگ آمیزی یکی از مهم‌ترین مراحل در تصویر سازی کتاب کودک است، زیرا بسیاری از طرح های حرفه ای با رنگ آمیزی های نادرست و اشتباه تأثیرگذاری‌شان کاهش پیدا کرده است. انتخاب نوع رنگ به مقدار زیادی به سن مخاطب و سلیقه آن باز می گردد.
برای تأثیر گذاری هر چه بیشتر رنگ های انتخابی در تصویر سازی کتاب کودک غالباً دور کاراکتر ها و المانها یک دسن مشکی قرار می دهند، البته گاهی این کار را با سایه های تصاویر انجام می دهند. به طور کلی زمان رنگ آمیزی و تصویر سازی کتاب کودک و خردسالان از حداقل سایه استفاده می کنند زیرا تصاویر یک کتاب کودک بیشتر باید به حالت کارتونی باشد تا شبیه به یک عکس واقعی. البته موضوع کتاب نیز در این موضوع دخیل است، به طور مثال در کتاب های کودک علمی معمولاً تصاویر را با شباهت بیشتری به واقعیت طراحی می کنند.
برای رنگ آمیزی تصویر کتاب کودکان از روش های دستی و دیجیتال استفاده می شود. در روش دیجیتال از کامپیوتر و ابزار دیجیتال استفاده می شود اما در روش دستی تصاویر با آبرنگ، گواش، پاستل، مداد رنگی و … کتاب کودک رنگ آمیزی می شود.
مطالعه عمیق تصویرسازی کتاب کودک را مفهومی تر می کند:
معمولاً یک تصویرگر کتاب کودک به خوبی شناخت دقیق در رابطه با مخاطب خود دارد، از طرفی دیگر به دستان و موضوع کتاب نیز باید اشراف داشته باشد تا بتوانید یک تصویر زیبا و مفهومی ایجاد کند. اما با تمامی این تفاسیر زمانی یک تصویر سازی ماندگار و منحصر به فرد می شود که تصویرگر کتاب، خود شروع به داستان سرایی کند، داستان‌سرایی با تصاویر نه کلمات.
حال می خواهیم بررسی کنیم چه عواملی به داستان سرایی تصویرگری کتاب کمک می کند. اولین قدم برای بهبود داستان‌سرایی یک تصویرگر کتاب کودک مطالعه و بررسی کتاب های تصویری است. تصویرگران موفق لیست دقیقی از کتاب های مورد علاقه کودکان و کتاب های پر فروش کتاب فروشی ها را تهیه کرده و به بررسی و مطالعه آن‌ها می پردازند، هرچه که این تصویرگری ها دقیق تر و بیشتر باشد مهارت تصویرگر نیز افزایش می یابد. تصویرگران باید چند بار کتاب ها را بررسی کنند تا اشراف کامل به موضوع کتاب داشته باشند و بعد با دقت به تکنیک های مرتبط کردن تصاویر با کلمات کتاب توجه کنند. این تکنیک مرتبط کردن تصاویر با کلمات دیدگاه تصویرگر را گسترش می دهد و به آن نشان می دهد که چه چیز باعث موفقیت در تصویرگری کتاب شده است.
یکی دیگر از ویژگی های تصویرگرهای موفق این است که قبل از تصویرگری کتاب به بررسی مخاطب خود می پردازند. راجع به گروه سنی کودک مخاطب خود مطالعه داشته و علایق آن‌ها را بررسی می کنند حتی بهتر است با کودکانی که می شناسد صحبت کند و نتایج تحقیقات خود را در آن ها به چالش بکشد تا کتابی با سلیقه اکثریت افراد تصویرگری کنند. این کارها باعث می شود احساسات، عواطف و نقاط تحریک احساسات مخاطب به خوبی درک شود و به بهترین شکل در کتاب استفاده شود.
کتاب‌هایی که با این ایده ها تصویرگری می شوند علاوه بر تقویت مهارت تصویرگر، خود یک کتاب پر مخاطب و پر طرفدار می شوند. ادبیات کودکان با این ویژگی ها آثار خارق العاده و ماندگار خواهد داشت.
استاندارد های تصویر سازی کتاب کودکان
اولین قانون و استانداری که هر تصویر ساز کتاب کودک باید به یاد داشته باشد این است که تصویر سازی کتاب کودک برای بهتر فهمیده شدن متن انجام می شود، در نتیجه تصویر سازی باید هم جهت و هم سو با متن کتاب باشد.
قانون بعدی که در تصویر سازی کتاب کودک در نظر گرفته می شود این است که کتاب های کودک بر اساس گروه های سنی تقسیم بندی می شود. متن کتاب های کودک بر اساس همین گروه های سنی است که نگارش می شود، تصاویر کتاب کودک نیز بر اساس همین گروه های سنی انجام شود. حتي گاه براي كودكان خردسال كتاب هاي بدون متن و فقط تصويري تصویر سازی می شود.
تصویرگران با توجه به متن کتاب و ویژگی های شخصیت های داستان شروع به خلق کارکتر و شخصیت سازی می کنند. در طراحی کارکتر، یک شخصیت می تواند با توجه به متن داستان ویژگی های ظاهری متفاوتی پیدا کند. شخصیت سازی در کتاب کودک تجربه و تمرین های زیاد نیاز دارد. در شخصيت سازي باید خصوصیات اخلاقی، اجتماعی، ذاتی و اتفاقاتی که در داستان برای شخصيت اصلي متن رخ می دهد دقت شود. با توجه به اینکه تصویر سازی کتاب کودک باید ساده، بدون ابهام و پیچیدگی باشد، برای شخصیت سازی و تصویرگری کتاب کودکان معمولاً از اشكال ساده ی هندسي استفاده می شود و طرح هاي ساده خلق می گردد.
کتاب های کودک معمولاً به دو گونه نوشته می شوند برخی علمی و واقعی هستند و برخی بر پایه تخیل نوشته می شوند. در کتاب های تخیلی شخصیت ها و کارکتر های خیالی مانند حیوانات و اشیا زنده شده و نقش های مهمی را در داستان دارند. همانطور که در داستان این شخصیت ها زنده می شوند در تصویر سازی نیز باید زنده شوند. برای زنده شدن شخصیت های خیالی مانند حیوانات و اشیاء در تصویر سازی معمولاً تصویرگران به صورت هایشان حالت های انسانی می دهند برای آن‌ها لباس طراحی می کنند و حرکات انسانی برایشان در نظر می گیرند.
یکی از نکاتی که در هنگام تصویر سازی کتاب کودک در نظر گرفته می شود زاویه دید مخاطب است. زاویه دید مخاطب حس و حال مکان و فضای داستان را به مخاطب انتقال می دهد. اگر همۀ تصاویر كتاب تناسب، شکل و زاویه دید یکسانی داشته باشند، اشتیاق مخاطب برای ادامۀ روند مطالعه ی آن کم می شود. برای جلوگیری از این اتفاق می توان با تغییر اندازه ی تصاویر، تمرکز روی اَشکال و شخصیت ها، چرخش و دور و نزدیک کردن نماها، خلوتی و شلوغی، کم و زیاد کردن محل نوشتار، میزان ضرب آهنگ سیر داستان را تغییر داد، این کار باعث می شود که مخاطب با علاقه ی بیشتری روند داستان را دنبال كند.
صفحه آرایی چه تأثیری بر تصویرسازی کتاب کودک دارد؟
صفحه آرایی کتاب های کودک به میزان زیادی به موضوع کتاب بستگی دارد. در کتاب های تصویری تمامی صفحه آرایی ها مخصوص به تصاویر است و هر موضوع در یک صفحه گنجانده می شود و چون متنی وجود ندارد، موضوع موضوع تصاویر صفحه بندی می شوند.
در کتاب های کودکی که تصویر و متن یکجا هستند، در صفحه آرایی، تصاویر با متن داخل صفحه باید همخوانی داشته باشند و این تصاویر به گونه ای تصویر سازی می شوند که به درک بهتر متن کمک کنند. در کتاب های علمی کودکان این موضوع اهمیت بالاتری پیدا می کند زیرا این تصاویر هستند که به درک کودک کمک می کند.
در صفحه آرایی برخی کتب کودک تصاویر پیش از متن در صفحه گنجانده می شوند. با این کار به کودک کمک می شود تا حس کنجکاوی و جستوجوگری خود را تقویت کند و به دنبال بقیه ماجرا باشد. تصاویر پیش از متن در کتاب کودکان ذهن کودک را خلاق کرده و باعث می شود کودک خود را جای شخصیت های داستان بگذارد و مطابق میل خود روایت داستان را پیش ببرد.
در برخی از صفحه آرایی های کتاب کودک تصاویر بعد از متن قرار می گیرند، این روش بیشتر برای سنین است که توانایی کامل خواندن متن دارند. در این روش تصویرگری به منظور تکرار موضوع، یادآوری حوادث کتاب و تفکر مجدد کودک است.
همانطور که قبلاً گفت شد تصویرگری کتاب کودک به صورت دستی و دیجیتال انجام می شود اما صفحه آرایی آن حتماً به صورت دیجیتال است. امروزه با افزایش نرم افزار های گرافیکی در تولید کتاب کودک، بسیاری از تصویرگران برای اجرای آثار خود از این نرم افزار ها و ابزار خاص استفاده می کنند. از پر کاربرد ترین این ابزار ها می توان به قلم دیجیتال، تبلت های خاص و … اشاره کرد البته هر یک از این ابزار و نرم افزار ها کاربرد مخصوص به خود را دارد، به همین دلیل اکثر تصویرگران دانش و مهارت استفاده از این ابزار و نرم افزار گرافیکی را نیز کسب کرده اند.
